Co z cmentarzem żydowskim? Jest decyzja sądu

Miasto zobowiązane zostało do zwrócenia terenu stronie żydowskiej na mocy ustawy z 1997 roku o stosunku państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Polsce. Nie było to jednak możliwe do czasu uregulowania spraw własnościowych, dlatego Skarb Państwa wystąpił do sądu w wnioskiem o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości, co daje Miastu umocowanie prawne do podejmowania dalszych działań w tej sprawie. – Sąd wydał taką decyzję 30 stycznia. A to oznacza, że po jej uprawomocnieniu się może rozpocząć się procedura związana z przyszłością tzw. starego cmentarza żydowskiego – mówi Karina Zachara z Biura Informacji Miejskiej w Kaliszu.

Do tej pory Miasto "wyprowadziło" Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy. Jednak dopiero teraz formalnie może rozpocząć procedurę związaną z przekazaniem stronie żydowskiej terenu dawnej nekropolii

Odzyskanie terenu starej nekropolii to dla strony żydowskiej sprawa najwyżej wagi. Rozmowy na ten temat toczą się już od kilku lat, a ich afektem jest m.in.  przeniesienie Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego z ul. Handlowej na ul. Kordeckiego.  Obiekt ma zostać wyburzony, a na działce środowiska żydowskie rozważają utworzenie m.in.  parku czy Memory Hall - Pawilonu Pamięci, który w syntetyczny sposób pokazywałby historię kaliskich Żydów. Takie koncepcje omawiano w 2013 r. podczas spotkań przedstawicieli władz Miasta i rabinów z Polski, Londynu i Izraela, którzy przyjechali do Kalisza specjalnie w sprawie cmentarza. Jakie dziś wobec niego strona żydowska ma plany? Przekonamy się o tym prawdopodobnie już w marcu, na kiedy to swoją wizytę zapowiedział Naczelny Rabin Polski Michael Schudrich.

Stary cmentarz żydowski powstał pomiędzy 1285 a 1287 r., kiedy to Żydzi zakupili na mocy przywileju księcia Przemysła II „górkę na Rypinku”, a za to zezwolenie zapłacili szafranem i pieprzem. Tutaj chowano nieprzerwanie członków kaliskiej gminy żydowskiej aż do czasów II wojny światowej. Cmentarz ten należał niewątpliwe do najstarszych nekropolii żydowskich na ziemiach polskich. Podczas II wojny światowej podzielił zagładę kaliskich Żydów. W latach 40.  hitlerowcy, rękoma angielskich jeńców usunęli liczące setki lat piaskowe macewy. Cześć z nich okupanci wykorzystali do wyłożenia skarpy rzecznej Kanału Rypinkowskiego - na odcinku od mostu reformackiego do kina „Apollo”. Inne  potłukli i użyli, podobnie jak w innych polskich miastach, do utwardzenia ulic – np. obecnej Kościuszki. W latach 80. Fundacja Nissenbaumów wydobyła macewy z brzegów skarpy. Po wielu perypetiach macewy i ich fragmenty przewiezione zostały na teren nowego cmentarza przy ul. Podmiejskiej. W latach 60. na części terenu zajmowanego przed wojną przez cmentarz, powstało osiedle mieszkaniowe, stacja Pogotowia Ratunkowego oraz Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla młodzieży niepełnosprawnej. Przy Ośrodku znajdują się plansze informujące o historii tego miejsca.

MIK, fot. arch., UM Kalisz