Jubileusz kaliskiej energetyki ZDJĘCIA

Z okazji jubileuszu we wtorkowy wieczór (6 grudnia) ludzie związani z kaliską energetyką spotkali się w gościnnych wnętrzach Pałacu w Tłokini Kościelnej. Gości powitał Dyrektor Generalny Energa Operator SA - Oddział w Kaliszu, Tomasz Wolny i to na jego ręce serdeczne podziękowania oraz życzenia dalszej pomyślności dla całej załogi złożyli m.in. prezes zarządu Energa SA, Dariusz Kaśków, członek zarządu województwa wielkopolskiego Marzena Wodzińska i biskup kaliski Edward Janiak. Na uroczystość przybyły również władze miasta Kalisza i starosta kaliski. Z okazji jubileuszu wręczono kilkadziesiąt odznaczeń resortowych, które są zaszczytnym honorowym wyróżnieniem i mogą być nadawane pracownikom energetyki, członkom organizacji zawodowych i społecznych oraz innym osobom fizycznym, w tym cudzoziemcom, za szczególne osiągnięcia w zakresie nowych rozwiązań technicznych, prac badawczych, we wdrażaniu najnowszych osiągnięć techniki światowej i produkcji urządzeń energetycznych.

Ponad 40 pracowników z okazji jubileuszu otrzymało zakładowe wyróżnienia, a jednemu z nich, Tomaszowi Wnukowi, przyznano Medal Srebrny za Długoletnią Służbę. Wtorkowy wieczór wypełnił także godzinny koncert zespołu kameralnego Filharmonii Kaliskiej, który zaprezentował przeboje muzyki klasycznej i popularnej, zamykając swój występ świątecznym, kolędowym akcentem. Wszyscy odznaczeni i wyróżnieni oraz goście jubileuszowej ceremonii mimo grudniowego chłodu na moment spotkali się na schodach wiodących do pałacu, by wykonać pamiątkowe, zbiorowe zdjęcie.
Ignacy Bujnicki

Warto odnotować, że podczas tego wieczoru premierowo zaprezentowano wydaną 3 grudnia b.r. kolejną książkę z serii „Kaliszanie”, zatytułowaną „Ignacy Adam Nieściuszko-Bujnicki (1891-1939). Prezydent Kalisza, budowniczy elektrowni kaliskiej” autorstwa Anny Tabaki. Ignacy Bujnicki uczęszczał w tym mieście do Szkoły Realnej, brał udział w strajku szkolnym w 1905 r., po czym kończąc Szkołę Handlową otrzymał świadectwo dojrzałości. Później podjął studia we Lwowie i Petersburgu otrzymując tam tytuł inżyniera mechanika. W okresie międzywojennym powrócił do grodu nad Prosną, został tu dyrektorem elektrowni miejskiej i dzięki jego staraniom 90 lat temu wybudowana została elektrownia w Piwonicach. Był aktywnym działaczem politycznym i społecznym, a w 1937 r. wybrano go na stanowisko Prezydenta Miasta Kalisza. Druga wojna światowa przyniosła kres jego karierze i pozbawiła życia. Dzieje prezydenta w mistrzowski sposób przedstawiła znana kaliszanom Anna Tabaka – historyk sztuki, regionalistka, popularyzatorka wiedzy o Kaliszu i regionie.

Historia kaliskiej energetyki

Elektryfikacja Kalisza rozpoczęła się z chwilą uruchomienia pierwszej turbiny elektrycznej dającej prąd do sieci miejskiej. Wydarzenie to miało miejsce w 1916 r., zaledwie dwa lata po spaleniu miasta w sierpniu 1914 r. Koncesję na dostarczanie prądu Elektrownia Kaliska otrzymała 6 grudnia 1916 r. Od tej chwili mija właśnie 100 lat. Tamte wydarzenia dały podwaliny nie tylko kaliskiej energetyce, ale również zapoczątkowały działalność nowej grupy zawodowej elektryków i energetyków.

Elektryfikacja Kalisza podyktowana została potrzebami miejscowego przemysłu i jemu głównie służyła w pierwszym okresie rozwoju. Fakt uruchomienia pierwszej turbiny stał się wydarzeniem podobnej wagi, co uruchomienie w 1904 r. linii kolei warszawsko-kaliskiej. Obydwa wydarzenia wyraźnie przyspieszyły gospodarczy rozwój miasta.

Pierwsza turbina pracowała na terenie Kaliskiej Manufaktury Pluszu i Aksamitu tzw. „Pluszowni”. Obsługiwała ona niewielką część zniszczonego wówczas śródmieścia. Pierwsza kaliska miejska elektrownia została uruchomiona w początkach grudnia 1921 r. w tzw. „foluszu” – zabudowaniach dawnej manufaktury włókienniczej braci Repphan, położonym przy Alei Józefiny (dzisiejszej Alei Wolności). Początkowo elektrownia działała dzięki turbinie wodnej, obracanej wodami Prosny, wspomaganej później przez motory Diesla. Elektrownia ta dawała prąd jednej trzeciej obszaru ówczesnego Kalisza. Pierwsze dwie latarnie uliczne stanęły przy alei Józefiny i oświetlały też część ulicy Wrocławskiej (obecnie Śródmiejskiej).

Rosnące zapotrzebowanie na energię elektryczną spowodowało konieczność rozbudowy elektrowni. W budynku folusza zaczęto lokalizować kolejne turbiny. Nie obyło się bez katastrof. Największe wybuchy miały miejsce w latach 1927 i 1930. W wyniku awarii turbin doszło do eksplozji, które uszkodziły nie tylko budynek folusza, ale i pobliskie domy. Względy bezpieczeństwa, jak również brak możliwości dalszego rozwoju elektrowni w centrum Kalisza, wpłynęły na decyzję władz miejskich o wybudowaniu w Piwonicach nowoczesnego zakładu energetycznego.

Budowa elektrowni miejskiej w Piwonicach rozpoczęła się w 1930 r. Przy jej budowie ogromne zasługi oddał inż. Ignacy Bujnicki, ówczesny kierownik elektrowni w foluszu, a późniejszy dyrektor elektrowni w Piwonicach. Nową elektrownię uruchomiono 25 sierpnia 1932 r. Szybko zyskała ona miano „okręgowej”, ponieważ zaopatrywała w prąd obszar znacznie większy niż ówczesny Kalisz. Elektrownię nazwano Okręgowym Zakładem Elektrycznym Miasta Kalisza, w skrócie „OZEMKA”.

Inż. Bujnicki był jej dyrektorem do września 1939 r., czyli do czasu swojej tragicznej śmierci z rąk okupanta. W momencie uruchomienia OZEMKA miał bardzo duży jak na owe czasy potencjał produkcyjny i zasilał Kalisz, Skalmierzyce i trzy gminy podmiejskie. Zasięg sieci elektrycznej elektrowni dochodził do 11,5 km w promieniu od Kalisza. W razie potrzeby mógł on być zwiększony do 60 km. OZEMKA posiadał m.in. dwa nowoczesne turbozespoły o mocy 2 100 kW każdy, poza tym dysponował własną bocznicą szlakową i kolejką linową zaopatrującą kotły w węgiel.

27 lutego 1933 r. wydana została Ustawa o popieraniu elektryfikacji, która podzieliła kraj na okręgi elektryfikacyjne. Okręg IV Kaliski obejmował powiaty województwa poznańskiego: jarociński, kępiński, krotoszyński i ostrowski oraz powiaty województwa łódzkiego: kaliski i koniński. Na tym terenie działał OZEMKA. Uprawnienia rządowe na elektryfikację nr 172 dla OZEMKA zostały wydane na 40 lat. Do chwili wybuchu drugiej wojny światowej OZEMKA wybudował 120 km linii 30 kV i zelektryfikował miasta: Kępno, Ostrzeszów, Skalmierzyce, Mikstat, Błaszki, Opatówek, Koźminek i Lisków oraz szereg okolicznych miejscowości.

Do roku 1938 wybudowano linie:

- Kalisz-Skalmierzyce w kierunku Ostrowa

- Kalisz-Mikstat-Ostrzeszów-Kępno

- Kalisz-Błaszki

- część linii Kalisz-Turek

- rozpoczęto budowę linii Kalisz-Pleszew w kierunku Jarocina

W 1939 r. moc zainstalowana elektrowni w Piwonicach wynosiła 30 MW, a ogólny wkład inwestycyjny OZEMKA wyniósł ponad 8 milionów złotych.

Pierwszą elektrownię miejską w Pleszewie oddano do użytku już w 1901 r. Wybudowała ją niemiecka firma E.L.G. z Berlina. Do 1934 r. pozostawała ona w prywatnych rękach. Potem została kupiona przez magistrat za zgodą Rady Miejskiej i stała się własnością gminy.

Elektrownia Miejska w Ostrowie Wielkopolskim uruchomiona została 1 czerwca 1928 r. Wybudowała ją amerykańska firma ULEN z Nowego Jorku.

Prąd z Elektrowni Miejskiej w Jarocinie popłynął po raz pierwszy 22 grudnia 1928 r. Jarocin otrzymał 15 grudnia 1928 r. uprawnienia rządowe na elektryfikację nr 80 na 30 lat. Teren działania elektrowni jarocińskiej obejmował: gminę miejską Jarocin i folwark Bogusław oraz gminy ościenne, które potem zostały przyłączone do gminy miejskiej Jarocin.

Po drugiej wojnie światowej w 1949 r. elektrownia w Piwonicach została poddana reorganizacji i nacjonalizacji. Do 1955 r. działała ona jako jednostka samodzielna, po czym została podporządkowana Zakładowi Sieci Elektrycznych, który trzy lata później przyjął nazwę Zakład Energetyczny Kalisz. Taki stan rzeczy utrzymywał się do 1989 r., kiedy to 1 stycznia powołano Przedsiębiorstwa Państwowe „Zakład Energetyczny Kalisz”. 12 lipca 1993 r. Zakład Energetyczny Kalisz został przekształcony w Jednoosobową Spółkę Skarbu Państwa, a 19 czerwca 1996 r. zmieniono jego nazwę na Energetyka Kaliska Spółka Akcyjna. Od 2005 w wyniku konsolidacji Energetyka Kaliska stała się częścią grupy ENERGA SA.

RK, fot. Energa