Fortepianowe korzenie Kalisza

Muzyczna historia

Jako jeden z wiodących ośrodków produkcji fortepianów i pianin, Kalisz funkcjonował w powszechnej świadomości od czasów Królestwa Polskiego. Tradycje fortepianmistrzowskie Kalisza pojawiły się w 1781 roku, kiedy to przejściowo osiadły na tych ziemiach Jan Bogusław Petera przyjechał z Berlina i oferował do sprzedaży fortepiany oraz inne instrumenty własnej produkcji. To wówczas powstały liczne wytwórnie fortepianów, m.in. Jerzy Lindemann (1823-1850), Karol Grünberg (1830-1848), czy Fryderyk Glandt (1832-1862).

Po roku 1850 zaniechano produkcji instrumentów metodą rzemieślniczą i wprowadzono proces produkcji systemem fabrycznym. Nową generację kaliskich fabrykantów fortepianów i pianin zapoczątkował Fryderyk Hintz, którego fabryka działała w latach 1854-1890 (ul. Św. Stanisława oraz ul. Rybna). Fortepiany były wówczas najpopularniejszym instrumentem w Kaliszu. W roku 1878 zaczął się nowy etap dla kaliskiego przemysłu fortepianowego. Pojawił się pierwszy wyprodukowany przez Gustawa Arnolda Fibigera I fortepian. Jego wytwórnia (od 1898 r. ul. Szewska obecnie Chopina 9) stała się największą, nie tylko w Kaliszu, ale w Królestwie Polskim. W roku 1887 obok istniejących już firm pojawiła się trzecia, działająca do 1921 r. firma Teodora Bettinga. Dopiero w 1889 r. bracia Karol i Aleksander Fibigerowie założyli wytwórnię pianin i fortepianów oraz klawiatur znaną pod nazwą Apollo (przy ul. Polnej).  Według niepełnych danych do roku 1939 w Kaliszu wyprodukowano około 50 tys. instrumentów, z czego firma G.A. Fibiger aż 20 690 sztuk. Wytwórnie eksportowały instrumenty głównie do Rosji.

Jan Kiepura przy fortepianie firmy Arnold Fibiger, fot. ze zbiorów Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej

Niestety, bombardowanie i całkowite niemal zniszczenie Kalisza w roku 1914 przyniosło doszczętne zniszczenie fabryki Bettinga i częściowe Fibigera. W związku z tym faktem w 1921 roku wytwórnia Bettinga przeniesiona została do Leszna, zaś fabryka Fibigerów kontynuowała produkcję, rozszerzając ją o produkcję mebli. W roku 1948 fabryka Fibigerów przeszła pod zarząd skarbu państwa i działała odtąd pod nazwą Fabryka Fortepianów i Pianin „Calisia”.

Kuźnia kadr

Przemysł muzyczny to także przygotowanie odpowiednich kadr. Idea utworzenia szkoły technicznej dla tej gałęzi przemysłu w Kaliszu wywodzi się od Gustawa Arnolda Fibigera. To właśnie on troszcząc się o przyszłe kadry dla fabryk, ale także potrzeby instytucji, powziął myśl o powstaniu takiej szkoły, gdzie praktyczną naukę zawodu realizowaną w fabryce, da się wzbogacić o treści teoretyczne. I tak w ciągu minionych 61 lat od powstania kaliskiego Technikum Budowy Fortepianów, mury szkoły opuściło przeszło 1230 wysoko wykwalifikowanych absolwentów, wśród nich kompozytorzy, pianiści, teoretycy muzyki, wykładowcy wyższych i średnich szkół muzycznych, artyści, soliści operowi. Najliczniejszą grupę absolwentów stanowią jednak wciąż konserwatorzy, stroiciele, korektorzy i renowatorzy instrumentów. Część absolwentów opuściło kraj i rozsławia dobre imię Kalisza w Niemczech, Szwajcarii, Austrii, Francji, Anglii, Belgii, Kanadzie i USA.

Przemysł fortepianowy dziś

Tradycje przemysłu muzycznego w Kaliszu kontynuuje dziś firma Schimmel Pianos, która bazując na wieloletnich tradycjach w produkcji instrumentów wysokiej klasy, lokuje się w światowej elicie wytwórców pianin i fortepianów.  Fabryka działa od 2003 roku przy ul. Obozowej 68, w pomieszczeniach adaptowanych po byłym zakładzie renowacji instrumentów. Bilans minionych 13 lat produkcji to 9506 pianin i 1873 fortepianów. Firma Schimmel Pianos wspiera także szkolnictwo zawodowe m.in. poprzez organizację zajęć z praktycznej nauki znowu oraz nagradzaniem najlepszego absolwenta danego roku szkolnego ofertą pracy.

Fot. Pianino firmy Teodor Betting, ok. 1897, Kalisz, własność Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku

Historia macierzystej fabryki rozpoczyna się w 1885 roku kiedy to Wilhelm Schimmel otwiera mała firmę w Lipsku.  Aktualna siedziba firmy to Brunszwik w dolnej Saksonii.  Firma Schimmel Pianos z wieloletnimi utrwalonymi tradycjami w produkcji instrumentów wysokiej klasy, lokuje się w światowej elicie wytwórców. Projekt jest dofinansowany przez Prezydenta Miasta Kalisza.

JW – Dział Promocji MOZK