Tajemnicze mauzoleum i zaginione prochy legionistów

Mauzoleum Legionistów Polskich w Kaliszu wzniesiono w 1932 roku. Miało upamiętniać legionistów, którzy zmarli w trakcie pobytu w obozie internowania w Szczypiornie. W utworzonym przez Niemców obozie jenieckim przebywali Rosjanie, Anglicy, Rumuni, Francuzi, Włosi i Serbowie. Od lipca do grudnia 1917 r. więziono tam również żołnierzy Legionów Polskich, których internowano po odmowie złożenia przysięgi na wierność Niemcom.

Panujące w obozie ciężkie warunki mieszkalne i socjalno-bytowe oraz stosowane represje mające doprowadzić internowanych do załamania fizycznego i psychicznego, spowodowały, że siedmiu legionistów poniosło śmierć. Na ich cześć wzniesiono mauzoleum, do którego przeniesiono prochy zmarłych. Były to prochy żołnierzy: Floriana Adamczyka, Filipa Bednarka, Karola Calka, Jana Jezierskiego, Hostopa Ochnikowskiego, Franciszka Pociosa oraz Władysława Wealtera.

Andrzej Matusiak NAC

Sama budowla postawiona była na podstawie kwadratu i wspierała się na sześciu kolumnach. Na półokrągłej kolumnadzie umieszczono napis: ,,Tu spoczywają żołnierze legionów Józefa Piłsudskiego, zmarli na posterunku walk, w obozie jeńców w 1917 roku".

Mauzoleum przetrwało zaledwie 8 lat. W 1940 roku Niemcy zniszczyli obiekt, a okalający go cmentarz zdewastowali. Trumna z prochami legionistów została albo wykradziona, albo wykupiona i ukryta; w tej kwestii źródła podają różne wersje. Odnaleziono ją po… 60 latach! Na początku lat 90. Urząd Miasta Kalisza otrzymał od kaliszanki, Janiny Nowickiej informację, że trumna z prochami legionistów znajduje się w jednym z grobowców na Cmentarzu Miejskim. Przypuszczenia te  zostały potwierdzone przez Szczepana Kaźmierczaka, administratora grobowca Rodziny Żuczkowskich, w którym to odnaleziono podczas remontu trumnę z prochami legionistów. Po potwierdzeniu autentyczności znaleziska w 2003 r. przed grobowcem postawiono tablicę z krótką informacją oraz nazwiskami siedmiu legionistów i stworzono tym sposobem w Kaliszu pierwsze, ale nie ostatnie, miejsce pamięci o legionistach.

Zniszczone mauzoleum

Przeniesienie zwłok legionistów do Mauzoleum w Kaliszu. Fot. Ryszard Szczepański za Dawny Kalisz

Dzięki staraniom Związku Inwalidów Wojennych RP w Kaliszu 10 listopada 2005 r. nastąpiło uroczyste odsłonięcie obelisku, na którym znajdują się dwie tablice upamiętniające czyny wodza legionistów Józefa Piłsudskiego i jego podwładnych oraz upamiętniające istnienie Mauzoleum Legionów Polskich. Obelisk został postawiony nieopodal wejścia do IV Liceum Ogólnokształcącego im. Ignacego Jana Paderewskiego w Kaliszu - w miejscu, gdzie niegdyś istniało mauzoleum.

Grobowiec z prochami legionistów

Katarzyna Krzywda 

Źródła: www.polskaniezwykla.pl oraz http://opencaching.pl. Zdjęcia: Narodowe Archiwum Cyfrowe, Dawny Kalisz, opencaching.pl oraz ,,Historia Kalisza na zdjęciach’’